Монгол Улс 2024 оны Парисын олимпод улсынхаа нэрээр бус Олон улсын олимпын хорооны цагаан туган дор орох эрсдэл үүсээд байна. Монголчууд цэнгэлийн манлай болсон олимпын наадмаас улсынхаа төрийн далбааг олж харахгүй бол үнэхээр том харамсал. Улс орноо ийм эрсдэлд оруулсны хариуцлагыг энэ салбарт ажиллаж буй дарга нар үүрч таарна. Хамгийн түрүүнд хариуцлага яригдах хүн бол яах аргагүй Монгол Улсын сайд, Олимп, нийтийн биеийн тамир, спортын үндэсний хорооны дарга Б.Бат-Эрдэнэ. Тэрээр сайдаар томилогдоод жил гаруй хугацаа өнгөрч байна.
Улс орнууд олимпын дараагаас л дараагийнхаа олимпод бэлдэж эхэлдэг. Гэтэл манай улсад хэдэн бор тамирчиддаа найдахаас өөрөөр бэлтгэж байгаа зүйл алга. Олимпод бэлдэнэ гэдэг бол тамирчдаа бэлтгэхээс гадна санхүүжилтийг нь шийдвэрлэх, спортод хөрөнгө оруулагч, ивээн тэтгэгчидтэй хамтрах, Олон улсын олимпын хороо, Дэлхийн допингийг эсрэг байгууллагын хууль эрх зүй, дүрэм журамд нийцэж ажиллах гээд дарга нарт хариуцах ажил их бий. Тийм ч учраас олон жил эрүүл мэнд, боловсролын салбарын бөөрөнд наалдаж явсан спортын салбарыг тусгайлан хариуцсан сайд томилсон юм. Гэвч манай сайд, дарга нар өнгөрсөн хугацаанд хангалтгүй ажиллажээ. Бүх ажлыг хяналтандаа байлгаж, асуудал байвал цэгцлэх, бодлого, шийдвэрийн дэмжлэг үзүүлэх ёстой салбарын сайд нь бүх бурууг Монголын үндэсний допингийн эсрэг байгууллага руу чихээд сууж байна. Яг юу болоод байгааг одоо танилцуулъя.
Дэлхийн допингийг эсрэг байгууллага буюу WADA-гийн гишүүн байгууллага улс орон бүрд бий. Манай байгаа нь Монголын үндэсний допингийн эсрэг байгууллага буюу MONADA. Б.Бат-Эрдэнэ сайдыг ажлаа хүлээж авсан цагаас хойш Дэлхийн допингийг эсрэг байгууллагаас манай улсад удаа дараа албан бичиг ирүүлжээ.
Нэгдүгээрт, Монгол Улс допингийн эсрэг дүрмээ 2023 оны аравдугаар сарын 27-ны дотор батлах шаардлагатай гэдгийг анхааруулжээ. Үүнийх нь дагуу Засгийн газар Допингийн эсрэг үндэсний дүрмийг баталсан.
Хоёрдугаарт, спортын арбитрын шүүх байгуулж, допингтой холбоотой маргаанаа шийдвэрлэхийг шаардсан албан бичиг ирүүлжээ. Спортын арбитрын бүтэцтэй болсон манай улс энэхүү шаардлагыг нь хангасан байна.
Гуравдугаарт, 2020 оны өвөл, зуны олимпод оролцсон тамирчдынхаа допингийн шинжилгээний төлбөрийг 2023 оны наймдугаар сарын 22-ны дотор төлөхийг шаарджээ. Монголын үндэсний допингийн эсрэг байгууллага улсын төсвөөс авсан санхүүжилтийн тайлангаа аудитын байгууллагаар хянуулаад харьяалагдах яамандаа ирүүлдэг байж. Харин спортын салбарыг Боловсрол, шинжлэх ухааны яамны харьяаллаас гаргаж, Биеийн тамир спортын улсын хороог байгуулснаас хойш тус хорооны санхүүгийн тайланд Үндэсний аудитын газраас шалгалт хийх болсон байна. Улмаар санхүүгийн зөрчил илэрсэн нь Биеийн тамир спортын улсын хороогоор дамжуулан төсвөөс санхүүжилт авдаг Монголын үндэсний допингийн эсрэг байгууллагад хаяглагджээ. Ийнхүү санхүүгийн маргаан үүссэнтэй холбоотойгоор өмнөх олимпод оролцсон тамирчдын допингийн шинжилгээний төлбөрийг улсын төсөвт суулгахгүй явсаар 2023 онтой золгосон байна. Өнгөрсөн зургаадугаар сард төсөвт тодотгол хийх үеэр 700 гаруй сая төгрөгийг нэмж тусгасан байна. Ингэж дээрх өрийг дарах санхүүүжилтээ төлөвлөсөн манай улс өнгөрсөн наймдугаар сарын 15-нд Монголд ирж ажилласан Дэлхийн допингийн эсрэг байгууллагын төлөөлөгчдөөс төлөх ёстой өр төлбөрөө шууд имтгэмжлэгдсэн лабораторийнх нь нэхэмжлэхийн дагуу төлөх зөвшөөрөл авч, төлж барагдуулсан байна. Ийнхүү гадаадад үүссэн өр төлбөрөөсөө салж сая нэг санаа амрав уу гэтэл Монголын үндэсний допингийн эсрэг байгууллага “Тамирчдаас допингийн эсрэг явцын шинжилгээ авах ёстой юм байна. Үүнд 47 мянган ам.долларын санхүүжилт шаардлагатай байна” хэмээн Засгийн газарт ханджээ. Засгийн газар олимпод бэлтгэх зардлаас энэ мөнгийг гаргахаар болсон байна.
Дөрөвдүгээрт, Дэлхийн допингийн эсрэг байгууллага Монголд ажилласан төлөөлөгчдийнхөө дүгнэлтэд үндэслэн Монголын үндэсний допингийн эсрэг байгууллага 5-6 дүрмийн зөрчилтэй байна гэж үзсэн тухай албан бичиг ирүүлжээ. Энэ зөрчлөө арилгахгүй бол Монгол Улсыг Олон улсын олимпын хорооны цагаан туган дор олимпод оруулахыг анхааруулсан байна. Өмнөх бүх шаардлага нь ийм анхааруулгатай байж. Энэ талаар Монгол Улсын сайд, Олимп, нийтийн биеийн тамир, спортын үндэсний хорооны дарга Б.Бат-Эрдэнэ хэлэхдээ “Яг ямар зөрчил байгаа нь тодорхой бус байна. Үүнтэй холбоотойгоор Засгийн газраас ЗГХЭГ-ын даргаар ахлуулсан ажлын хэсэг байгуулсан. Монголын үндэсний допингийн эсрэг байгууллага асуудлаа цаг тухайд нь танилцуулдаггүй. Үүнээс болж асуудал үүсэж байна” гэлээ. Гээндээ ч бий, гоондоо ч бий гэдэг шиг энэ асуудал тус салбарыг удирдаж буй бүх дарга нарт хамааралтай. Салбараа зангидаж ажлын уялдаа холбоогоо сайжруулаагүй Б.Бат-Эрдэнэ сайд, хараат бусаар ажилладаг гэсэн тодотголынхоо ард том толгойлсон Монголын үндэсний допингийн эсрэг байгууллагын дарга Ж.Хатанбаатар хоёулаа буруутай.
Ж.Хатанбаатар 2010 оноос хойш энэхүү байгууллагыг удирдаж буй. Завсараар нь Эрүүл мэндийн яамны төрийн нарийн бичгийн даргаар томилогдож, “давхар дээл” нөмрөөд амжсан. Түүнийг Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярын хүн гэдэг. МАХН нам засагт хамтарч байх үед Эрүүл мэндийн яамны төрийн нарийн бичгийн даргаар томилогдсон нь үүний баталгаа.
Б.Бат-Эрдэнэ сайдын тухайд олон жил УИХ-д суусан, нутгийн ах, хүндэт аварга гэдэг тодотголоороо сайдаар томилогдсон. Спортын салбарын хүн ч гэлээ түүний ажиллаж буй арга барил, хурд, авхаалж самбаа Ерөнхий сайдад гологдов. Учир нь, салбарт нь үүссэн улс орны нэр хүнд, цаашлаад тусгаар тогтнолын баталгаатай холбоотой асуудлыг түүнд даалгасангүй. ЗГХЭГ-ын дарга Д.Амарбаясгалангаар ажлын хэсгийг ахлуулж асуудлыг яаралтай шийдвэрлэн, Монгол Улс 2024 оны Парисын олимпод Олон улсын олимпын хорооны цагаан туган дор оролцох эрсдэлээс гаргахаар болов. Ерөнхий сайдын үзэж буйгаар бол Б.Бат-Эрдэнэ аварга тамирчныхаа хувиар улсынхаа төрийн далбааг олон удаа мандуулсан ч улстөрчийнхөө хувьд олимпод Монгол Улсын төрийн далбааг мандуулах ажлыг хариуцан шийдвэрлэж чадахгүй бололтой. Энэ нь 2004 оноос хойш УИХ-д тасралтгүй таван удаа сонгогдсон түүнд “зодог тайлах” цаг болсныг сануулсан дохио ч байж болох юм. Улсын наадамд завсаргүй найм түрүүлсэн ч УИХ-д ийм амжилт үзүүлэх боломж хомс.