Монгол Улсын нүүрсний экспортын гол гарц болох Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн 239 км хатуу хучилттай хүнд даацын авто зам 2010 онд ашиглалтад орсон. Улмаар 2014 оноос авто замын эзэмшлийг “Эрдэнэс Монгол” ХХК руу шилжүүлж, “Гашуун Сухайт Авто Зам” ХХК өнөөдрийг хүртэл зам хариуцагчаар ажиллаж байна.

Сүүлийн жилүүдэд замын засвар, арчлалтын ажлыг эрчимжүүлж, нийт замын уртыг дөрвөн хэсэгт хуваан тендер зарлаж, шалгарсан компаниудаар гүйцэтгүүлж байна. Үр дүнд 2017 оны нэгдүгээр сарын замын эвдрэл тодорхойлох үзлэгээр авто замын явах анги дээр 15.8 хувийн эвдрэл байсан бол өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сарын үзлэгээр уг эвдрэл 2.9 хувь болж буурчээ.

Тус замаар нүүрс тээвэрлэсэн хүнд даацын автомашинууд түлхүү зорчдог. Замын ачаалал, цаг уурын нөхцөл байдал болон жолооч нарын хариуцлагагүй байдлаас үүдэн гарсан эвдрэлийг цаг алдалгүй тооцож, засварлахад бэрхшээлтэй байдаг аж. Харин “Гашуун Сухайт Авто Зам” ХХК замын эвдрэл, гэмтлийг цаг алдалгүй шуурхай, найдвартай хийхийн тулд шинэ технологи нэвтрүүллээ. Цаг уурын ямар ч нөхцөлд замын эвдрэлийг засах буюу хүйтэн асфальтийг Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн 239 км хатуу хучилттай авто замд ашиглаж эхэллээ.

Хүйтэн асфальтаар зам нөхөх нь байгаль орчинд ээлтэй, халуун хүйтэнд тэсвэртэй бөгөөд уламжлалт технологитой харьцуулахад зардал бага, цаг хугацаа их хэмнэдэг аж. Авто замын нөхөөсийн дэвшилтэт технологи “Битуфикс” гэх хүйтэн асфальтийг Английн “Максимо Интернейшнл” компанийн албан ёсны эрхтэй “Битумина Монголиа” ХХК эх орондоо үйлдвэрлэдэг бөгөөд уг компанитай “Гашуун Сухайт Авто Зам” ХХК гэрээ байгуулан Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн 239 км авто замд өвлийн улиралд ашиглаж байна. Энэ төрлийн бүтээгдэхүүнийг өмнө нь Улаанбаатар хотын замд туршиж, Буян-Ухаагийн нисэх онгоцны буудлын зурваст ашигладаг байжээ. Харин орон нутагт нүүрс тээврийн хүнд даацын замын нөхөөс хийхэд анх удаа ашиглаж байгаа нь энэ.

“Гашуун Сухайт Авто Зам” ХХК-ийн Үйл ажиллагаа хариуцсан ахлах менежер Г.Түвшинжаргал “2018 онд Гашуунсухайт боомтоор 18.2 сая тонн нүүрс тээвэрлэсэн бол энэ онд 23 сая тонн нүүрс экспортлох төлөвлөсөн. Үүнтэй холбоотой Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн 239 км авто замын ачаалал нэмэгдэх төлөвтэй учраас зам засварын ажлыг эрчимжүүлэхээр ажиллаж байна. Зам засварын ажлын тоо хэмжээг өмнөх оны арваннэгдүгээр сард гарган санхүүжилтийг ирэх оны төсөвт суулган дөрөвдүгээр сараас ажлыг эхлүүлдэг. Манай орны цаг уурын байдлаас шалтгаалж, өвлийн улиралд буюу арваннэг дүгээр сараас дөрөвдүгээр сар хүртэлх хугацаанд зам засварын ажил түр зогсдог. Өнгөрсөн оны долдугаар сард манай авто зам дээр Япон улсад үйлдвэрлэсэн “Оранж пач” хүйтэн асфальтийг, аравдугаар сард Англи технологиор Монголд үйлдвэрлэсэн “Битуфикс” гэх хүйтэн асфальтийг тус тус туршсан бөгөөд  туршилтын үр дүнг тооцсоны дүнд өнөөдөр нүүрс тээврийн хүнд даацын замд анх удаа “Битуфикс” гэх хүйтэн асфальтийг ашиглаж байна. Уг технологиор авто замын эвдрэлтэй хэсэг болох 304 нүхийг бөглөхөөр төлөвлөөд ажиллаж байна" гэлээ.

Замын нөхөөс хийж буй технологи болон бүтээгдэхүүний талаар “Битумина Монголиа” компанийн Гүйцэтгэх захирал Б.Ганшагайгаас тодрууллаа.

-Замын эвдрэлийг нөхөх технологийг яаж хийдэг вэ?

-Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн 95 хувийг дотоодын нийлүүлэгчээс авдаг. Үлдсэн таван хувьд бусад нэмэлт бодис орно. Хийх үйл явц нь 2-3 хүний бүрэлдэхүүнтэй, 5-15 минутад нэг метр квадрат нүхийг нөхнө гэсэн маш амархан технологитой. Эхлээд нүхийг цэвэрлэнэ. Цэвэрлэсэн нүхэнд бүтээгдэхүүнээ хийнэ. Дараа нь гар нягтаршуулагч, эсвэл хүнд тоног төхөөрөмж шаардахгүйгээр тэгшилнэ. Ингээд л эвдрэлийг нөхөж дуусна. Хөдөлгөөнийг шууд нээх боломжтой учраас хүнд даацын замд түгжрэл үүсэхгүй.

-Бүтээгдэхүүний чанарын хувьд хэр настай вэ?

-3-5 жилийн баталгаа өгч байна. 2017 оноос 21 аймгийн ихэнхид нь туршилт хийсэн. Одоо анх удаа хасах 21 хэмд хүнд даацын зам дээр туршиж байна. Өнгөрсөн зун Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар хотод болсон үерийн үеэр туршсан. Ямар нэг асуудал гараагүй. Энэ резинэн асфальт нь хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй, дотоодод үйлдвэрлэсэн, хурдан хугацаанд, ямар ч нөхцөлд замыг нөхөх боломжтой гэдгээрээ давуу талтай гэлээ.

Одоогоор нүүрс тээвэрт 170 гаруй аж ахуйн нэгжийн 12 мянга гаруй зөвшөөрөлтэй тээврийн хэрэгсэл зорчдог. Өмнөх жилүүдэд 4-8 мянга байсан бол энэ жил татан авалт, нүүрсний үнээс хамаарч тээврийн эрчим эрс нэмэгджээ. Уурхайнуудаас ачилт хийж байгаа нийт тээврийн хэрэгслийн ихэнхи нь Тавантолгойгоос Цагаан хад хүртэлх уртын чиглэлд, үлдсэн нь Цагаанхадаас Гашуунсухайт хүртэлх богино чиглэлд явж байна. Өмнө нь “уртын урт” буюу шууд Тавантолгойгоос Гашуунсухайт хүртэлх чиглэл байсан. Энэ чиглэлээр зорчиход жолооч нарын ачаалал нэмэгдэж дараалал их үүсч байсан учраас Засгийн газраас цуцалсан.

Хөдөлгөөний эрчим нэмэгдсэн үед ч шалган нэвтрүүлэх цэгүүдэд Монголын талаас дараалал үүсдэггүй. Харин Хятадын талын татан авалтаас үүдэн хил дээр дараалал үүсдэг гэнэ. Уг замд нийт дөрвөн шалган нэвтрүүлэх цэг байдаг. 25 километрт I, 57 километрт II, 213 километрт III, 218 километр шалган нэвтрүүлэх IV цэг ажилладаг. Шалган нэвтрүүлэх цэг дээр нэг машиныг дунджаар 20 секундэд шалгаж, бүртгээд шуурхай нэвтрүүлдэг аж.

Энэ жил Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн замд хоёр байршилд жолооч нарын амрах 2500 болон 1000 машины цогцолбор байгуулж байгаа аж. Амралтын цогцолборт амрах талбай, эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын үйлчилгээ, хоолны газар зэрэг үйлчилгээний төв багтсан байна. Мөн 2017 оноос хойш гэрээт цагдаагийн алба хаагчид ажиллаж эхэлжээ. Гэрээт цагдаагийн тасгийг Тээврийн цагдаагийн албанаас хариуцаж байна. Хүнд даацын замд гарч буй аваар ослын талаар Гэрээт цагдаагийн тасгийн ахлах зохицуулагч, цагдаагийн хошууч Т.Ганбаяр хэлэхдээ, “Гашуун Сухайт Авто Зам” компанитай хамтарч ажилласнаас хойш замын засвар, арчлалт, хяналтын ажлыг сайн хийж байна. Хүнд даацын замд нөхөөс хийдэг болсноор осол аваар багасахад нөлөөлнө гэж бодож байна" гэв.

Ийнхүү тус замын засвар, арчлалт, шуурхай бэлэн байдалд Гэрээт цагдаа, Шалган нэвтрүүлэх цэгүүдийн албан хаагчид 24 цагаар хяналт тавьж ажиллаж байна. “Гашуун Сухайт Авто Зам” ХХК 140 гаруй ажилтантай бөгөөд Цогтцэций сум болон Цагаан хадны хэсэгт хуваагдан ажиллаж байна.  Замын засвар, арчлалтын ажлыг тендер зарлаж явуулахаас гадна өвлийн улиралд ч нөхөөс хийх боломжтой шинэ технологи нэвтрүүлж, жолооч нарын ажлын нөхцөлийг сайжруулахад анхаарч байгааг тэд ийнхүү ярилаа.