Нийслэлийн асуудлыг шийдэх арга зам сэдвээр ХҮН намын нийслэлийн намын хорооны дарга Э.Золзаяатай ярилцлаа.

-Улаанбаатар хотод олон бэрхшээл тулгамдаж байна. Гэхдээ дэлхий дээр огт байдаггүй асуудал тулгамдаж байгаа юм биш. Тиймээс шийдэх боломж бий болов уу?

-Мэдээж шийдэл бий. Гэвч улс төрийн буруу шийдвэр гаргалт, чадамж, менежментийн асуудалтай холбоотойгоор хямралд орчихоод байна гэж бид дүгнэж байгаа.

-Асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд юунаас эхлэх нь зүй вэ?

-Хот маш том судлагдахуун болчихоод байгаа. Сая гаруй хүнтэй хотын иргэдийг маш таатай амьдруулах боломжтой. Жил бүхэн дэлхийн олон хотыг амьдрахад таатай байдлаар нь байр эзлүүлж дүгнэдэг. Ингэхэд 1-2 сая хүн амтай Канадын Калгари, Австрийн Вене зэрэг хотууд дээгүүр байр эзэлдэг. Хотын төлөвлөхдөө эко системийн том зургаар нь, хүн төвтэйгөөр төлөвлөж байгаатай холбоотой. Түүнчлэн хотын амьдрахад таатай байдал, хотод амьдарч байгаа хүмүүсийн амьдралын чанарыг үнэлдэг үндсэн үнэлгээ гэж бий. Энэ үнэлгээ дээр тулгуурласан үйл ажиллагаа, хөрөнгө оруулалт, шийдвэр гаргалтыг нэн тэргүүнд авах шаардлагатай. Мөн хот дээр шийдвэр гаргахдаа үзэл бодол, хандлагын өөрчлөлтийг зайлшгүй хийх хэрэгтэй болчихсон нь харагдаж байна. Хуучныг шиг албадлагаар, захиргааны аргаар асуудлыг шийдвэрлэх гэж үзээд байгаа нь иргэдийн дунд хуваагдал, тэгш бус байдал үүсгээд байна. Шийдвэр гаргахдаа, хотод амьдарч байгаа олон талын бүлэг хэрхэн өртөж байгааг харах хэрэгтэй. Хөөсрөлттэй байдлаар огцом, огцом шийдвэр гаргаж байгаа нь нийгэмд шок үүсээд байна.

-Нийслэлийн түгжрэлийг багасгахад ямар арга ашиглах нь зүй гэж харж байгаа вэ?

-Захиргааны аргаар шууд хорих нь хиймэл эрэлт үүсгэдэг. Тээврийн салбарын манай бодлого ул үндсээрээ хоцрогдчихсон. Автозам болон автомашинтай л тэмцээд байна. Гэтэл дэлхийн хотуудад энэ ойлголт өөрчлөгдөөд, гудамжны зохион байгуулалт, төлөвлөлт гээд том зургаар нь иргэдийн бүх хөдөлгөөнийг удирдаад олон жил болж байгаа. Гэтэл бид бодлого, төлөвлөлтийн хувьд дор хаяж 7-8 жил хоцрогдчихсон байна. Эдгээрийн мэддэг, чаддаг, мэргэжлийн хүмүүс хотын захиргаан байхгүй байна. -Танай нам нийслэлд суудал аваад, хотын дарга болбол түгжрэл шийдэх хамгийн эхний алхам юу байх вэ?  -Хотыг харахдаа, иргэдэд үйлчлэх үйлчилгээ суурьтай гэдгийг хотын удирдлагууд ойлгох хэрэгтэй. Тухайн хүний өдөр тутмын амьдралын дадал, зуршилд нь гэнэтийн өөрчлөлт оруулж, шок үүсгэхгүйгээр бага, багаар, системтэйгээр, үечилсэн байдлаар тээврийн шилжилт хийх хэрэгтэй. Ингэхдээ олон төрлийн тээврийн сонголт иргэдэд бий болгох хэрэгтэй. Тухайлбал, сая маршрутын өөрчлөлт хийхдээ хот даяар нь хольчихсон. Зүй нь, хамгийн их хөдөлгөөний эрчим ихтэй гудамжнуудыг сонгож аваад, тухайн орон зайг цогцоор нь төлөвлөх ёстой. Жишээлбэл, Баянзүрх дүүргээс өдөр тутам зорчиж ирж байгаа хотын төв хүртэлх орон зайг бүхлээр нь зөв төлөвлөлттэй болгож чадвал зүгшрээд явдаг. Эдгээр ажлыг хийхдээ нэг л өдөр гэнэт шийдвэр гаргах бус үе шаттай зохион байгуулах нь зүй.

-Улаанбаатар хот метротой болно гэдэг асуудал яригдаж байна. Энэ талаар юу гэж боддог вэ?

-Метро барьчихлаа гэж бодоход, нийслэлд амьдарч байгаа хүмүүс зорчих өртгийг нь дийлэх үү гэдэг асуудал яригдана. Дэлхийн улс орнуудтай харьцуулаад харахад, нэг удаагийн зорчилт дунджаар 2000 төгрөг байна. Тэгэхээр тээврийн салбар маш их татаас авна. Метро хамгийн шилдэг хувилбар мөн. Гэхдээ манай хотын хувьд заавал их хэмжээний дэд бүтцийн зардал гаргахгүйгээр өмнө нь хэрэгжих боломжтой байсан бусад масстранзитын шийдлүүдийг нэвтрүүлэх боломжтой байдаг. ХҮН нам дээр хотын хөгжлийн экспертүүдийн зөвлөл байдаг. Бид энэ төслийг хэрэгжих боломжгүй төсөл гэж үзэж байгаа. Дөрвөн жилийн хугацаанд энэ ачааллыг авч чадахгүй гэж үзэж байгаа. Дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнууд метро барих гэж найм орчим жил болж байгаа. Манайх шиг эрс, тэс уур амьсгалтай оронд дөрвөн жилийн хугацаанд барих боломжгүй.

-Бусад масстранзитын шийдлүүдийг нэвтрүүлэх боломжтой гэлээ. Энэ талаар дэлгэрүүлэхгүй юу?

-Олон төрлийн жишээ авч үзэж байгаа. Өмнө нь манайд троллейбусны шугам байсан. Амьдрахад таатай хотуудад шугам, сүлжээ байдаг. Илүү богино эргэлттэй. Хотын төв хэсэгт хүн явган алхахад таатай орчин бүрдүүлж байгаад энэ аргыг нэвтрүүлэх боломжтой. BRT буюу тусгай замын тээвэр бас байж болно. Такси үйлчилгээг өргөн сонголттой, үнийн хувьд өрсөлдөхүйц байдлаар цэгцлэх боломжтой.

-Хотын удирдлагын гаргасан шийдвэрийг иргэд ойлгохгүй байх нь элбэг. Хотын иргэдийг хэрхэн удирдах вэ?

-Иргэд маш хэрсүү болж байгаа. Мөн иргэдийн оролцоо нийгмийн сүлжээнд идэвхтэй байгаа нь сайн, муу талтай байна. Бодлогын комникаци хийхдээ урт хугацааны өмнө төлөвлөж байгаад, алхам, алхмаар хэрэгжүүлдэг. Гаднын хотуудад туршилтын үе шат гэж байдаг. Эхлээд бодлого шийдвэрээ танилцуулаад, богино хугацаанд судалдаг. Улмаар шийдвэрээ үргэлжлүүлэх, цуцлах эсэхээ шийддэг. Хотын маш ухаалаг, хүнлэг, мэдрэмжтэй удирдах хэрэгтэй. Бүлэг болгоны өмнөөс бодож шийдэх зэрэг олон ур чадвар шаардана.

-Нийслэлд тулгамдаж буй өөр нэг бэрхшээл агаарын бохирдол. Энэ дээр ямар шийдэл оновчтой вэ?

-2000 айлыг орон сууцанд орууллаа гээд энэ асуудлыг цогцоор нь шийдэж чадахгүй. Өнгөрсөн найман жилийн хугацаанд эрх баригч нам асуудлыг цогцоор нь харж, амбицтай шийдсэн бол энэ асуудал шийдэгдэж болох байсан. 2018 онд Германы мэргэжилтнүүд Улаанбаатар хотын эрчим хүчний салбарт маш том цогц төлөвлөгөө хийж өгсөн. Эрчим хүчний салбарт маш том бололцоо байгааг танилцуулж байсан. Хөрөнгө оруулалт их шаардах ч урт хугацаандаа өгөөжтэй шийдэл байсан. БНХАУ-д төр хувийн хэвшилтэйгээ нийлээд, иргэдэд ногоон ажлын байр бий болгоод, тухайн айлынхаа дээврийг түрээсэлж байна. Дээвэр дээрх нарны хавтангаа арчлаад, цалин авдаг байдлаар утаатай тэмцэж байна. Энэ бол шийдвэр гаргалтаа том зургаар нь харах, үе шаттай төлөвлөхтэй холбоотой асуудал. Төр ганцаараа ажиллах боломжгүй. Хувийн хэвшил, иргэдтэй хамтарч, үр дүнд хүрсэн гаднын олон жишээ байна. \