-Цахим дайралт, доромжлолд улс төрчид хэр өртөж байгаа талаар болон жендэрт суурилсан хэвшмэл ойлголтоос үүдэлтэй цахим “булли”-гийн талаарх судалгааг манай улсад анх удаа хийжээ. Ямар агуулга дээр төвлөрч судалсан талаар нь яриагаа эхэлье?
-Жендэрт суурилсан хэвшмэл ойлголтоос үүдэлтэй цахим дайралт, гутаан доромжлол, сөрөг контентын талаар өнгөрсөн онд судалсан. Судалгааны анхны таамаглал нь эмэгтэй улс төрчид цахим дайралтад түлхүү өртөөд байна уу гэдэг байсан. Тиймээс судалгаагаа дайралт, доромжлол эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн дунд ялгаатай байгаа эсэх дээр төвлөрч хийсэн.
-Эмэгтэй улс төрчид цахим дайралтад түлхүү өртөж байгаа эсэх нь судалгааны анхны таамаглал байсан гэлээ. Үр дүн ямар байсан бэ. Үнэхээр эмэгтэйчүүд түлхүү доромж, дайралтыг даван туулдаг уу?
-Эрэгтэй, эмэгтэй улс төрчдийн аль аль нь цахим дайралт, гутаан доромжлол, үзэн ядалтад өртдөг байсан. Доромжлохоо хүрвэл эрэгтэй, эмэгтэй ялгаагүй доромжилж байна. Ингэхдээ нас, гадаад үзэмж, хэл яриа, шашин, үндэс угсаа, гоо сайхан, гэр бүлийн гарал зэргээр нь дайрч, давшилж байгаа нь анзаарагдсан. Судалгааны аргачлалын хувьд эрэгтэй нь, эсвэл эмэгтэй нь илүү өртөж байна гэсэн дүгнэлт гаргах боломжгүй байсан. Учир нь манайд өмнө нь, энэ төрлийн судалгаа хийгдэж байгаагүй. Ашиглах дата байгаагүй учир ерөнхий суурь ойлголтыг бий болгох зорилгоор судалгаагаа хийсэн.
-Судалгааны аргачлалын талаар танилцуулахгүй юу?
-Бид олон дагагчидтай, мэдээллийн сайтуудын цахим хуудаст нийтлэгдсэн контент дээр анализ хийсэн. Мөн эрэгтэй, эмэгтэй улс төрчдийн төлөөлөлтэй ганцаарчилсан ярилцлага хийж, туршлагыг нь сонссон. Судалгааны ярилцлагад хамрагдсан улс төрчид мэдээллийн сайтууд улс төрчидтэй холбоотой мэдээ нийтлэхдээ нүүрний хэлбэр, гадаад үзэмжид нь хэвийн бус гарсан зургийг нь сонгох тохиолдол элбэг байдгийг хэлж байсан. Энэ нь эмэгтэй улс төрчдөд аливаа нэг уулзалт, хурал, зөвлөгөөнд оролцохдоо хувийн бэлтгэх сайтар хангах нөхцөлд хүргэдэг нь ажиглагдсан. Эрэгтэй улс төрчдийн хувьд энэ төрлийн асуудал бага байсан.
-Эмэгтэй улс төрчдийн юуг нь онцолж, дайралт хийж байсан бэ?
-Эрэгтэй хүмүүс рүү амь насанд нь занал хийж, доромжлох тохиолдол элбэг. Эмэгтэйчүүдийн тухайд, хэн нэгэн, аль нэг албан тушаалтантай нэр холбож гутаах нь түгээмэл байсан. Тухайн хүний хувийн ажил, карьерыг өөр хүнтэй хамаатуулж байсан. Харин эрэгтэй улс төрч дээр энэ төрлийн доромжлол огт байдаггүй.
-Улс төрчдийн төлөөлөлтэй ганцаарчилсан ярилцлага хийж, туршлагыг нь сонссон гэлээ. Цахим дайралт тэдний сэтгэл зүй, амьдралын чанарт ямар сөрөг үзүүлдэг талаар судалсан болов уу?
-Улс төрчдөөс өөрийнх нь туршлага, дайралтад үзүүлэх хариу үйлдэл, урьдчилан сэргийлэх чиглэлд хэрэгжүүлсэн ажил болон эргэн тойронд нь хэрхэн нөлөөлдөг тухай асуусан. Мөн намын зүгээс энэ асуудалд хэрхэн анхаарч, хариу арга хэмжээ авдаг болохыг тодруулсан. Ярилцлагад хамрагдсан улс төрчдөд нийтлэг ажиглагдсан нэг зүйл нь цахим дайралтыг хүлээн зөвшөөрчихсөн байсан. Хэвийн үзэгдэл гэж ойлгосон хандлага түгээмэл ажиглагдсан. Ялангуяа эрэгтэй улс төрчдийн хувьд, үүнийг байдаг л зүйл гэж ойлгодог юм шиг санагдсан. Эмэгтэй улс төрчдийн хувьд, сэтгэл санаагаар унах, сонгосон карьертаа эргэлзэх тохиолдол илэрдэг. Түүнчлэн гэр бүлийн зүгээс ажлаа солихыг шаарддаг гэж хариулж байсан. Гэхдээ ярилцлагад хамрагдсан хүмүүс дунд цахим дайралтын улмаас кареараа өөрчилсөн хүн байгаагүй.
-Цахим дайралт, доромжлол нь улс төрчийн даах ёстой ачаа, давах ёстой даваа гэж ойлгодог хэрэг үү?
-Эрэгтэй улс төрчдийн хувьд, нийгмийн сүлжээнд өрнөдөг дайралт, доромжлол элдэв сөрөг үр дагавартай гэж ярихгүй байх хандлагатай байсан. Хэвийн юм шиг хүлээж авдаг болчихсон юм шиг санагдсан. Тухайн асуудлыг онцолж ярихыг сул дорой байдал мэт ойлгодог хэвшмэл хандлага бий болсон нь харагдсан.Ийм зүйлийг тэвчиж, даван туулахгүй бол улс төрийн талбарт гарах нь оновчгүй гэж үздэг.
-Байх ёстой асуудал мэт ойлгодог учир ямар нэг арга хэмжээ авдаггүй байж таарах нь ?
-Хэвийн гэж ойлгосон учир ямар нэг хариу арга хэмжээ авдаггүй. Тиймээс цаашид чимээгүй байдлыг эвдээд, энэ талаар олон нийтэд мэдээлэл түгээх шаардлагатай юм шиг санагдсан. Бид судалгааныхаа хүрээнд олон улсын туршлагыг судалсан. Цахим орчны гутаан доромжлол нь гаарвал маш аюултай, хүний амь насанд ч хүрэх эрсдэлтэй болохыг гаднын судалгааны тайланд өгүүлсэн байсан. Тиймээс бид нийгмийн сүлжээний талаарх мэдлэг, мэдээллээ сайжруулах шаардлагатай.
-Ямар төрлийн мэдээлэл хүмүүсийн анхааралд орж, сөрөг хандлагад өртөж байгааг судалж үзсэн үү?
-Пост, сэтгэгдэл ямар тохиолдолд хүмүүсийн анхааралд орж, сөрөг хандлагад өртөж байгааг судалж үзсэн. Цаг үеийн байдалтай холбоотой байх нь элбэг. Өөрөөр хэлбэл, цахим орчинд хандалт авсан сэдэвтэй холбоотой агуулгад аль нэг улс төрч хамаарсан тохиолдол түүн рүү чиглэсэн дайралт давамгайлж байсан. Аль нэг хүйс рүү эсвэл хүн рүү чиглэсэн дайралт гэхээсээ илүү агуулга, сэдэв нь чухал байдаг юм шиг анзаарагдсан. Түүнчлэн сэтгэгдэл бичиж байгаа хүмүүс, жендерийн хэвшмэл ойлголт буюу хүйсээс үүдэлтэй доромжлох тохиолдол элбэг байсан. Тухайлбал, эрэгтэй улс төрч үг хэлэх, асуулт тавьж, үзэл бодол илэрхийлэх зэрэг ажил үүргээ гүйцэтгэж байхад нь “Хүүхэн шиг шалчигнаад, айлын авгай шиг хандлага гаргалаа” зэрэг сэтгэгдэл бичих нь түгээмэл. Энэ нь эрэгтэй хүнийг ч, эмэгтэй хүнийг ч доромжилж байгаа хэрэг. Эмэгтэй хүн шалчигнаж, гоншигнож, гомдоллодог юм шиг хэвшмэл ойлголт нийгэмд байна. Нөгөө талаараа, эрэгтэй хүнийг ажлаа хийснийх нь төлөө “Хүүхэн шиг” зэргээр доромжилж байна. Эмэгтэйчүүд дээр ч яг ийм байдлаар доромжилдог. “Хүүхнүүд ийм л жижиг сэдэв ярина. Одоо л нэг эх хүн шиг юм ярьж байна. Тулга тойрсон ийм зүйлээс илүү гарахгүй” гэх зэргээр доромжилдог.
-Зорилтот дайралт буюу тролл, бот хаягуудаас сэтгэгдэл бичих тохиолдол хэр анзаарагдсан бэ?
-Хэн нэгний нэр хүндийг зориуд өсгөх эсвэл харлуулах зорилгоор нэг агуулгатай сэтгэгдлийг олон хаягаас оруулах тохиолдол ажиглагдсан. Тэр нь магтсан нь ч бий, доромжилсон нь ч байсан. Гэхдээ хэр их байгааг болон цаана нь хэн байгааг энэ судалгааны хүрээнд судлах боломжгүй байсан.
-Сэтгэгдэл бичиж байгаа хүмүүсийг судалсан болов уу?
-Бид эмэгтэй улс төрчдийн хувийн цахим хаяг дээр нь ажиглалт хийсэн юм. Ингэхэд, хүний хувийн хаягаараа бичсэн агуулга дээр сайтынх дээрх шиг хэм хэмжээнээс хальж доромжилдоггүй нь анзаарагдсан. Үгийн сонголт нь илүү боловсон байсан. Түүнчлэн сэтгэгдлийн тоо олон байх тухам хүмүүсийн хандлага, үг хэллэг илүү догшин болж байсан. Цөөхөн хүн сэтгэгдэл бичсэн тохиолдолд хэн, юу хэлж байгааг нь анзаарах боломжтой. Хаана, юу гэж бичиж байгааг нь мэдэх боломжтой нөхцөлд хүн илүү боловсон байдаг юм билээ.