Сар шинийн баяр хаяанд ирж, иргэд хөл хөдөлгөөнд оржээ. Хорио цээрийн улмаас хоёр жил дамнан цагаан сараар баярлалгүй өнжсөн иргэд өнөө жил үндэсний баяраа өргөн дэлгэр тэмдэглэхээр зэхэж буй бололтой. Гэвч үнийн өсөлт баяраа тэмдэглэхээр зорьж байгаа иргэдийг өрийн дарамтад “унагаж” мэдэхээр байна.
Баярын бэлтгэлээ базааж байгаа иргэдийн сэтгэгдэл болон зах худалдааны төвийн нөхцөл байдлыг сурвалжлахаар “Дүнжингарав” захын зорилоо. Тус худалдааны төв ажлын өдөр ихэвчлэн ажин түжин байдаг ч энэ удаа тийм байсангүй. Сар шинийн баяр дөхсөн учир хүний хөлд дарагдаж, хөл гишгэх зайгүй шахам болжээ.
Дүнжингарав худалдааны төвийн худалдаа эрхлэгч Л.Эрдэнэчимэг “Манайх 5-6 жил үндэсний хувцас хэрэглэл худалдаалж байна. Өнгөрсөн хоёр жил цагаан сар болоогүй учир худалдаа эрхлэгчдэд амаргүй байсан. Харин энэ жил харьцангуй гайгүй байна. Цар тахлын өмнөх үеийнхтэй харьцуулахад хүн бага байгаа ч муу амлалтгүй л байна. Манайд борлуулагдаж буй дээл 120 мянгаас эхэлж байгаа. Өнгөрсөн жилийн загварууддаа хямдрал зарласан. Шинэ загварын тухайд 250-400 мянган төгрөгөөр худалдаалж байгаа. Хүмүүс ихэвчлэн хуучин загвараас нь авч байна. 300-400 мянган төгрөгөөр дээл, тэрлэг худалдаж авах боломжтой хүн ховор байх шиг анзаарагдсан” гэлээ.
Үндэсний хувцасны үнэ хоёр дахин өсжээ
Хил гаалийн гацааны улмаас бараа, бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгджээ. Сонголт их байгаа ч үнэ өнгөрсөн жилийнхээс хоёр дахин өссөн байгааг уулзсан бүхэн учирлаж байв. Түүнчлэн үнэ өссөнд үйлдвэрлэгч болон худалдаачдыг буруутгах хүн ч цөөнгүй байсан юм. Хоёр жил орчим багагүй алдагдал хүлээсэн худалдаа эрхлэгчид “шархаа нөхөх” зорилгоор бараа, бүтээгдэхүүний үнийг хөөрөгдөж байна гэдгийг иргэд онцолж байлаа.
Баянзүрх дүүргийн 25 дугаар хорооны иргэн Л.Буянтогтох “Эхнэр хүүхэдтэйгээ хос дээл авахаар явж байна. Гэхдээ боломжийн материал, загвартай тэрлэг 300 мянгаас буухгүй байна. Өмнө нь бараг хоёр дээл ийм мөнгөнд авдаг байсан. Үнэ өссөн нь өнөө л хил гаалийн гацаанаас үүдэлтэй гэнэ. Ямар гаднаас оруулж ирдэг биш дотооддоо хийгээд зардаг байж ингэж хөөрөгдөх нь зохимжгүй санагдлаа. Зөвхөн үндэсний хувцас ч гэлтгүй бэлэн дурсгалын бүтээгдэхүүн ч өндөр үнэтэй байна. Гутал, хувцас ч ялгаагүй байна. Таваг засах модон цар 200 мянган төгрөг болчихсон байх жишээтэй. Хоёр жил цагаан сар тэмдэглээгүй болохоор энэ жил ёс уламжлалаа бодоод ч болов өргөн дэлгэр тэмдэглэх санаатай байгаа юм. Гэвч элдэв тахал, өвчин биш үнийн өсөлт л цагаан сар тэмдэглэх боломж олгохгүй нь бололтой” гэв.
“Түүний эдийн үнэ өссөн нь гол нөлөө үзүүлсэн”
Үнэхээр ч дээр дурдсанчлан үндэсний хувцасны дундаж үнэ 250-300 мянга байв. Үнийн өсөлт юунаас шалтгаалж буй талаар худалдаа эрхлэгчдээс тодруулахад бараа, материалын үнэ нэмэгдсэн нь гол нөлөө үзүүлсэн гэж онцолж байлаа.
“Дүнжингарав” худалдааны төвийн худалдаа эрхлэгч н.Цэрэн “Бид жилийн турш ашиг орлогоо алдсан. Тиймээс энэ жил дахиад алдагдал хүлээхийг хэн ч хүсэхгүй. Гэхдээ алдагдлаа нөхөх гээд үнээ хоёр, гурав дахин нэмсэн зүйл байхгүй. Бараа бүтээгдэхүүний олдоц муудсан. Үнэ нь хоёр дахин өссөн. Зүү тэвнэ, утасны үнэ хүртэл нэмэгдсэн. Тиймээс шинэ загварууд үнэтэй гарч байгаа. Бидний хувьд оёдлын хөлсөө шингээх төдий мөнгө л нэмээд борлуулж байна. Худалдан авалт өнгөрсөн жилийнхээс арай дээр байгаа ч хангалттай санагдахгүй л байна. Яг худалдан авалт хийх хүн цөөхөн байна. Үнийг нь асуугаад, үзэж хараад л явах юм. Өмнө нь үд болж байхад 4,5 дээл гаргачихдаг байсан. Гэтэл өглөөнөөс хойш ганц монгол цамц л зарлаа” гэсэн юм.
“Хил нээсэн ч ачааны үнэ өндөр байна”
Гурван сар орчим хил хаалттай байсан нь худалдаа эрхлэгчдэд багагүй нэрмээс болов. Харин энэ сараас эхлээд Замын-Үүд боомтоор чингэлэг тээвэр оруулж эхэлсэн. Ийнхүү бизнес эрхлэгчид бараа, бүтээгдэхүүнтэйгээ золгож чадсан эсэхийг болон хилийн чанадаас ирж буй бүтээгдэхүүний үнэ ханшийг тодрууллаа.
Нэрээ нууцлахыг хүссэн эх сурвалж “Хил гэнэт л хаагаад, багагүй хугацаа өнгөрсөн. Бид зарах бараагүй болоод модоо барих дөхөв. Хил хаасантай холбоотой эсэхийг хэлж мэдэхгүй ч худалдан авагч ч нэг хэсэг цөөрсөн. Зах одоо л амь орж байх шиг байна. Барааны татан авалтын тухайд, нөхцөл байдал өмнөхөөсөө дээрдсэн. Гэхдээ асуудал 100 хувь цэгцрээгүй. Ачааны үнэ өндөр байгаа учир бид бараагаа өндөр үнээр авч байна. Түүн дээрээ бага зэрэг ашиг хараад зарахаар хүмүүс хүлээн зөвшөөрөхгүй, биднийг нэмлээ гэж зандчих юм. Түүхий эд өндөр үнэтэй байгаа учир манайх энэ жил шинээр маш цөөхөн дээл, хувцас хийсэн. Өмнөх жилүүдийн нөөц байсныгаа л голдуу борлуулж байна” гэлээ.
“Дүнжингарав” худалдааны төвд хагас өдөр саатаж, нөхцөл байдлыг тодруулахад дээрх дүр зураг ажиглагдав. Иргэд сар шинийн баярыг тэмдэглэх хүсэлтэй байгаа ч цалин, мөнгө нь бэлтгэл базааж, баяраа нижгэр тэмдэглэхэд хүрэлцэхгүй байна.