Автомашины үнэ өнгөрсөн зунаас эхлээд “тэнгэрт хадав”. Хил гаалийн “түгжээ”, үйлдвэрлэлийн “гацаа” зэрэг нэг биш нэжгээд асуудлыг улмаас нийлүүлэлт хомсдож үнэ өссөн юм. Тэр үйлдвэрийн, ийм загварын, тэдэн оных гэж онцлох аргагүйгээр бүх төрлийн автомашины үнэ 5-20 сая төгрөгөөр нэмэгдээд хагас жил орчим өнгөрлөө.

Цагаан сар, шинэ жилээс урьтаж тэргээ солихоор зэхэж буй хүмүүс цаашдаа үнэ хаашаа хэлбийх бол гэж чих тавин сууна. Тиймээс бид автомашины үнийн өсөлтийн талаар сурвалжиллаа.

Жилийн аль ч улирал, өдрийн аль ч цагт хүний хөл тасардаггүй “Да хүрээ” зах өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд эл хуль байв. Автомашин зарахаар зогсож буй худалдаачид ч урьдынхаасаа цөөрсөн байлаа. Зэхсэн тэргээ зарахын хүссэн зарим худалдаачид “хямдруулаад өгнө, яриад аваарай” гэх зэргээр татаж, чангаана. Автомашины үнэ өссөн нь ихэвчлэн гадаад хүчин зүйлээс шалтгаалж буй бөгөөд үнэ нь хоёр, гурав дахин нэмэгдсэнтэй холбоотойгоор  машин авах сонирхолтой хүний ховордсон талаар тэд учирлана.

Энэ талаар автомашины худалдаа эрхлэгч Л.Галсансүх “Автомашины үнэ хоёр, гурав дахин нэмэгдсэн. Зах зээлийн нөхцөл байдлаас хамаарч үнэ доош, дээш хэлбэлзэх тохиолдол байдаг ч арай ингэж нэмэгдэж байгаагүй. Өнгөрсөн жил 10 сая төгрөгөөр зарагдаж байсан тэрэг одоо 17-18 сая хүрсэн. Монголчуудын хамгийн их унаж, хэрэглэдэг Toyota Prius 20 загварын автомашины үнэ бүр ч илүү нэмэгдсэн. Энэ нь ченжүүдээс хамаарсан үнийн өсөлт биш. Цаанаас үнэтэй орж ирээд байгаа. Мөн иргэд далимдуулаад хуучин автомашины үнээ хөөрөгдөж байна. Тэгсэн хэрнээ биднийг үнэтэй зарлаа гэж бухимддаг. Хавраас арай сулрах болов уу гэж найдаж байна. Ямар ч байсан үнэ одоо тултал өссөн. Тиймээс цаашдаа үүнээс илүү өснө гэж бодохгүй байгаа. Боломж ч байхгүй байх” гэсэн юм.

Монголчуудын хамгийн түгээмэл хэрэглэдэг Toyota Prius 20 автомашины үнэ он, загвараасаа хамаараад 10-20 сая төгрөгөөр худалдаалагдаж байв. Өмнө нь гааль дээр буусан, хамгийн залуу онтой энэ төрлийн автомашиныг ч 20 сая хүргэж авдаггүй байсан тухай худалдан авагчид хэлсэн юм.

Цаашдаа үнэ хэрхэх тухай ямар мэдээлэлтэй байгаа талаар нь хэд, хэдэн ченжээс тодруулахад “Хил гаалийн асуудал цэгцэрчихвэл автомашины үнэ арай сулрах байх. Гэхдээ контейнерын үнэ хэтэрхий өссөн нь үнийн өсөлтөд гол нөлөө үзүүлж байгаа учир хил нээгдлээ ч асуудал шууд цэгцэрнэ гэж итгэлтэй хэлж чадахгүй байна. Нэг чингэлэгт дөрвөн автомашины багтдаг. Хятад жолооч нар үнийг нь дураараа хөөрөгдөх болсон. Уг нь энэ тал дээр анхаарчихвал автомашины үнэ ингэтлээ өсөхгүй байх боломж бий” гэсэн юм.

Автомашины үнэ өссөн шалгаан:

• Манай улсад орж ирж буй машинуудын дийлэнх нь Японоос орж ирдэг. Тодруулбал, 2021 оны наймдугаар сард БНСУ-640, ОХУ-104, ХБНГУ-390, ЯПОН-360 157, НИЙТ-38 336 импортолсон байна. Тэгвэл Япончууд хуучин автомашиныг дуудлага худалдаанд оруулж борлуулдаг аж. Улмаар автомашины ченжүүд дуудлага худалдаанаас үнэ хаяж, худалдаж авсан машинаа монгол руу явуулж борлуулдаг. Гэтэл цар тахлын улмаас Японд дуудлага худалдаанд оруулах машины тоо эрс багасжээ. Энэ нь үнэ өсөхөд нөлөө үзүүлж байгаа юм.
• “Тоёота Мотор” компани компьютерийн чипний хомстол үүссэний улмаас ирэх 10 дугаар сараас автомашины үйлдвэрлэлээ  40 хувиар бууруулахаар болсноо мэдэгджээ. Уг шийдвэрт Ковид-19-ийн хязгаарлалтууд мөн нөлөөлсөн байна. Тоёота мэдэгдэлдээ, “10 дугаар сард өмнө нь төлөвлөж байснаасаа 330,000-аар цөөн машин үйлдвэрлэхээр төлөвлөж байна” гэж онцолсон байна. Мөн Хойд Америк дахь үйлдвэртээ 10 дугаар сард үйлдвэрлэх автомашины тоог 60-80 мянгаар бууруулж магадгүй гэжээ. Ийнхүү үйлдвэрлэл хумигдах нь хуучин автомашины эрэлт өсөхөд нөлөөлж буй юм.
• Гадаад зах зээлээс гадна тээвэр удааширч, тээврийн зардал нэмэгдсэн нь машины үнэ нэмэгдэх гол шалтгаан болж байна. Тодруулбал, өмнө нь өдөртөө 400 гаруй машин хил нэвтэрдэг байсан бол одоо энэ тоо дөрөв дахин буурчээ. Өнөөдрийн байдлаар тяньжин боомт дээр монгол улсын  6000 орчим чингэлэг байна гэж салбарынхан хэлж байна. Есдүгээр сар шувтарч байхад тянжин боомт дээр зургадугаар сарын ачаа ч байгаа талаар хувийн хэвшлийнхэн хэлж байна. Манай талаас вагоны тоог нэмэх хүсэлтийг хятадын талд тавьсан ч үр дүнд хүрээгүй байна.

Өвлийн дугуйны үнэ өсөж, олдоц багасжээ

Иргэд анхны цас орохтой зэрэгцэн иргэд өвлийн дугуйгаа базаадаг. Гэвч өнөө жил автомашины үнэ өсөөд зогсохгүй сэлбэг хэрэгслийн үнэ ч гаарчээ. Олдоц ч ховордож. Энэ талаар сурвалжлахаар бид “Да хүрээ” захын урд хэсэгт байрлах дугуйн худалдааны хэсгийг зорив. Мөн л хүний хөл сийрэг байлаа. Үнийн өсөлтийг худалдан авагчдаас тодруулахад 2-3 дахин нэмэгдсэн талаар учирласан юм. Өнгөрсөн жил 60-80 мянган төгрөгөөр худалдаалагдаж байсан дугуй одоо 120-160 мянгад хүрсэн аж.

Учир байдлыг худалдаачдаас тодруулахад, тээврийн зардал өнгөрсөн жилийнхээс гурав дахин нэмэгдсэн, хил гааль хаасан гэх тайлбар өгсөн юм. Түүнчлэн урдаас оруулж ирдэг дугуйнууд байхаа больсон тухай ч өгүүлэв.  Энэ нь худалдаа эрхлэгчдийн амьдралд шаггүй чирэгдэл болж буйг ч онцолсон юм.