Засгийн газар энэ сарын 1-нд Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогод өөрчлөлт оруулах тухай тогтоолын төслийг УИХ-д өргөн барьсан. Уг тогтоолын төслийг УИХ хаалттай хэлэлцэх бөгөөд өнөөдөр Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэх эсэхийг нь шийднэ. Энэ удаа Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогын баримт бичигт ямар өөрчлөлт оруулах гэж байгаа болон яагаад хаалттай хэлэлцэх шаардлагатайг танилцуулъя.

Манай улс баруун бүсийн босоо тэнхлэгийн төмөр замын төслөө хоёр хөрштэйгөө хамтарч хөгжүүлэх нь зүй гэж үзэн энэ чиглэлд тодорхой ажлууд хийжээ. Монгол Улсын баруун бүс нутаг дахь ашигт малтмалын орд газруудын судалгаа нь бүрэн дуусаагүйгээс гадна газар нутгийн онцлогоос шалтгаалан төмөр замын сүлжээ барихад ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалт, цаг хугацаа шаардагдана. Тиймээс хоёр хөртэйгөө хамтарч олон улсын ачаа тээврийн шинэ коридор бий болгохоор төлөвлөжээ.

УИХ-ын 2010 оны 32 дугаар тогтоолоор баталсан Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогод Монгол Улсад шинээр барих 6600 км орчим төмөр замын бүтээн байгуулалт нь гурван үе шаттай хэрэгжүүлэхээр тусгасан. Үүнээс нэг хоёр үе шатанд барих төмөр замын суурь бүтцийн чиглэлийг тодорхойлсон. Харин гурав дахь үе шатны төмөр зам буюу баруун босоо чиглэлд барих төмөр замын маршрутыг нарийвчлан тодорхойлж УИХ-д танилцуулахыг Засгийн газарт даалгасан юм.

Мөн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилгаар 2016 оны зургаадугаар сард Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын хооронд байгуулсан Монгол, Орос, Хятадын эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөрт Монгол Улсыг дайруулсан төмөр замын баруун коридор (Курагино-Кызыл-Цагаантолгой-Арцсуурь-Ховд-Такешкен-Хами-Цонжийн хотон үндэстний өөртөө засах тойрог-Өрөмч чиглэлийн)-ын төслийг судлах ба эдийн засгийн үндэслэлтэй тохиолдолд хэрэгжүүлж эхлэхээр тохиролцсон.

Түүнчлэн Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт Богдхан төмөр зам болон баруун босоо чиглэлийн төмөр замын ТЭЗҮ-ийг хийж дуусгахаар тусгасан. Үүний дагуу Засгийн газар тогтоолын төсөл боловсруулан өргөн бариад байгаа нь энэ.

Гурван улсын хэлэлцээрийн дагуу ОХУ Тувагийн Улуг-Хемийн нүүрсний сав газрыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахад Монгол Улсын баруун бүс нутгаар дайрсан төмөр замыг байгуулах асуудлыг судалж үзэх нь зүйтэй гэсэн бодлого баримталж эхэлсэн байна. Үүнийхээ дагуу Бүгд найрамдах Тува улсын Эдийн засгийн яамны захиалгаар ОХУ-ын Шинжлэх ухааны академийн Сибирь дэх салбар Байгалийн нөөцийг цогцоор ашиглах Тувагийн хүрээлэн хэмээх холбооны төсөвт үйлдвэрийн газраас Улуг-Хемийн чулуун нүүрсний ордын ашиглалттай уялдуулсан Кызыл-Өрөмч олон улсын төмөр замын барилгын ажил хөрөнгө оруулалтын төслийн санхүү, эдийн засгийн үндэслэлийг судалжээ. Уг тооцооллоор Бүгд найрамдах Тува улсын Кызыл хотоос Монгол Улсын нутгаар дамжуулан БНХАУ-ын Өрөмч хүртэл нийт 1810 км урт төмөр зам барих төслийг хэрэгжүүлэх нь Тувагийн болон бүс нутгийн хөгжилд эдийн засгийн төдийгүй нийгмийн чухал ач холбогдолтой гэсэн дүгнэлт гарчээ.

Кызылээс Монгол Улсын хил хүртэл 310 км, Монгол Улсын хилээс Улаангом, Ховд хотуудаар дайрч Булган хилийн боомт хүртэл нийт 800 км, Монгол Улсын хилээс БНХАУ-ын Өрөмч хүртэл 700 км (нийт 1810 км) урт төмөр замын барилгын өртгийг тооцоолжээ.

Уг төмөр зам нь жилд 15 сая тонн нэвтрүүлэх хүчин чадалтай, цахилгаан зүтгүүр бүхий дан замтай, 194.3 сая метр куб газар шорооны ажил бүхий хүнд ангилалд тооцогдох бүтээн байгуулалт болох юм байна. Урьдчилсан байдлаар төмөр замын барилгын ажилд 540.89 тэрбум рублийн хөрөнгө оруулалт шаардлагатай гэсэн тооцоо гарчээ. Энэ хөрөнгө оруулалтыг хувийн хөрөнгө оруулагчид дангаараа гаргах боломжгүй учраас 50 хувийг нь гурван улсын хамтарсан хөрөнгө оруулалтаар, үлдсэн 50 хувьд нь хувийн хөрөнгө оруулалт татах нь зөв гэж үзжээ.

Манай улс баруун чиглэлийн төмөр замын техник, эдийн засгийн урьдчилсан судалгаа боловсруулахаар “Урбан девелопмент консалтинг групп” ХХК-тай гэрээ байгуулан ажиллаж байна.

Баруун босоо буюу Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн чиглэлийн төмөр замын трассыг УИХ-аар шийдвэрлүүлснээр цаашид Монгол-Оросын улсын хилийг хялбарчилсан журмаар нэвтрэх тухай хоёр улсын 1994 оны хэлэлцээрт Арцсуурь-Цагаантолгой төмөр замын боомтыг нэмэлтээр тусгах боломжтой гэж тооцжээ.

Ийнхүү хоёр хөрш улсаа холбосон төмөр замын шинэ коридор байгуулах тухай төслийг УИХ-аар хэлэлцэх үеэр геополитикийн асуудал хөндөгдөх учраас хаалттай хэлэлцэх нь зүйтэй гэж үзсэн байна.