"Мөрдөн байцаах албыг татан буулгаснаар гэмт хэргийг өөрчилдөг байдал энгийн үзэгдэл болсон"

Олон улсын хүний эрхийг хамгаалах өдөр өнөөдөр тохиож байгаа билээ. НҮБ 1948 онд Парис хотноо Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалыг баталж, 1950 оноос энэ өдрийг албан ёсоор тэмдэглэж эхэлсэн. Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалыг баталснаар анх удаа хүний улс төрийн, иргэний, эдийн засаг, нийгмийн болон соёлын эрхийг хамгаалах олон улсын хууль зүйн статустай болсон юм. Тунхаглал нь  Эрүүдэн шүүхийн эсрэг конвенц, Хүүхдийн эрхийн тухай конвенц, Дүрвэгсдийн статусын тухай конвенц зэрэг олон улсын хамтын ажиллагааны  бусад суурь баримт бичиг гаргах үндэс болсон.

Олон улсад энэ өдрийг тэмдэглэх хүрээнд жил бүр уриа дэвшүүлэн зорилтот бүлэгт чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулдаг уламжлалтай. Энэ жил “Эрхийнхээ төлөө нэгдэцгээе” уриан дор тэмдэглэж байгаа аж. Манай улс 1989 оноос эхлэн энэ өдрийг тэмдэглэсэн бөгөөд хүний эрхийг хамгаалах чиглэлээр 2000 гаруй иргэн, төрийн бус байгууллага ажиллаж байгаа гэсэн судалгаа бий.

Хүний эрхийн олон улсын өдөр тохиож буйтай холбогдуулан Хүний эрхийн үндэсний комиссоос мэдээлэл хийлээ. ХЭҮК-ын дарга Ж.Бямбадорж “1948 онд НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал гэсэн амин чухал баримт бичгийг баталсан. Энэхүү тунхаглалаар хүн төрөлхтөн арьсны өнгө, үндэс, хүйс, хэл, шашин шүтлэг, улс төрийн болон бусад үзэл бодол, үндэсний буюу нийгмийн гарал, язгуур угсаа бусад байдлыг үл харгалзан жам ёсны эрхүүдээ эдлэх ёстойг зарлан тунхагласан юм. Тунхаглал нь дэлхий нийтэд хамгийн олон буюу 500 гаруй хэл дээр орчуулагдсан баримт бичиг болжээ. Та бүхэн мэдэж байгаа. Монгол Улс саарал жагсаалтад орлоо гээд болгоомжилж байна. Харин хүний эрхийн асуудал бол саарал жагсаалтад оруулдаггүй. Шууд олон улсын хоригт оруулдаг. Олон улсын хориг бол улс төрийн болон эдийн засгийн гэсэн хоёр хэлбэртэй байна. Манай улс Үндсэн хуульдаа олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ нэр төртэй биелүүлнэ гэж заасан. Мөн олон улсын гэрээ конвенцод нэгдэн орсон бол хууль дүрэмтэй адилтган биелүүлнэ гэж заасан. НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөл Засгийн газруудын хүний эрхийн нийтлэг илтгэлүүдийг хэлэлцэж, зөвлөмж хүргүүлдэг. Гурав дахь нь хэлэлцүүлэг нь он гараад болох гэж байна. Эдгээр зөвлөмжийг биелүүлэхгүй бол олон улсын хориг арга хэмжээ авч болзошгүй. Тиймээс бид болгоомжилж ажиллах ёстой” гэлээ.

Мэдээллийн дараа тэрбээр сэтгүүлчдийн сонирхсон асуултад хариуллаа.

-Манай улс хүний эрхийг хамгаалах чиглэлээр олон улсад хэддүгээрт эрэмбэлэгдэж байгаа вэ?

-Уг нь бид Ази тивдээ хүний эрхийг хамгаалах талдаа харьцангуй гайгүй орны тоонд ордог. Хүний эрхийг хамгаалах Үндсэн хуультай. Эрх зүйн шаардлагатай хуулиудыг баталсан. Олон улсын гэрээ конвенцыг дотооддоо нийцүүлэх асуудал удаашралтай байна. Үүний нэг жишээ нь хохирогчдын сэтгэл санааны хохирлыг хэмжиж, нөхөн төлөх зохицуулалтыг дотоодын хууль тогтоомжид нийцүүлж чадахгүй байна.

-Эрхээ хамгаалуулах чиглэлээр гаргасан өргөдөл, гомдлын тоо буурч байна уу?

-Манайд ирж буй гомдлын тоо буурахгүй байна. Өдөрт 2-3 гомдол цохогддог. Гомдлын ихэнх нь цагдан хоригдож байгаа хүмүүсээс ирж байна. Хөдөлмөрлөх эрхтэй, тэр дундаа, ажлын байрны бэлгийн дарамттай холбоотой гомдол хоёрт бичигдэж байгаа. Бид гомдлыг хэлэлцэж, хуулийн байгууллагуудад шилжүүлсний дараа юу болж байгааг байнга хянадаг болсон.

-Эрүүдэн шүүсэн гэх гомдол их ирдэг гэлээ. Эдгээр гомдлыг хэрхэн шийдвэрлэж байгаа вэ. Иргэн Б.Болороогийн гомдлыг шийдвэрлэх асуудлаар ажиллаж байгаа юу?

-Цагдан хоригдож байгаа асуудлыг бид өөрсдөө шийддэггүй. Холбогдох газруудад нь явуулдаг. Бид биелэлтийг нь хангалттай гэж хэлж чадахгүй. Харин хөдөлмөрлөх эрхтэй холбоотой асуудлыг хангалттай шийдэж байгаа гэж болно. Иргэн Б.Болороогийн гомдлыг бид ажиглаж байгаа. Яагаад гэвэл энэ асуудал эрүүгийн хэрэгтэй холбоотой учраас холбогдох газрууд ажиллаж байна. Ер нь Ерөнхий прокурорт харьяалагддаг байсан Мөрдөн байцаах албыг зориуд татан буулгаснаас хойш эрүү шүүлттэй холбоотой, гэмт хэргийн өнгө аясыг өөрчилдөг байдал энгийн үзэгдэл болчихоод байна. Ингэж хэлснээрээ би хариуцлагаа хүлээнэ.