Олон Улсын Эрэн сурвалжлах сэтгүүлчдийн консорциум, 78 орны 107 хэвлэл мэдээллийн байгууллага хамтран өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард дэлхийн 140 орчим нөлөө бүхий улстөрчдийн нууц хөрөнгө бүхий 11.5 сая оффшор дансны нууц материалыг ил болгож, олон нийтэд зарласан нь “Панамын материал” хэмээн нэрлэгдэх болсон.
Түүнээс сар хүрэхгүй хугацааны дараа буюу тавдугаар сарын 10-ны өдөр Панамын материалд холбогдсон Монгол иргэдийн нэрсийг ил болсоны дотор Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан, УИХ-ын гишүүн Сү.Батболдын нэр багтаж багагүй шуугиан тарьсан билээ.
Тэрээр тухайн үед уг мэдээллийн дагуу мэдээлэл хийн, байр сууриа илэрхийлсэн юм.
Сү.Батболд Панамын материалын тухай:
“Монгол Улсад хүн бүр хуулийн дагуу хувьцаа эзэмших эрхтэй. Надад оффшор данс байхгүй гэдгийг албан ёсоор мэдэгдэж байна. Миний хувьд 2004.01.05-нд Капитрон банкнаас хуулийн дагуу, ил тодоор өөрийн нэрээр гүйлгээ хийж, хувьцаа худалдаж авч байсан. Өөрөөр хэлбэл ямар нэг оффшор компаниар дамжуулалгүй өөрийн нэрээр бүртгүүлсэн. Тухайн үед 18771 ам.доллар буюу тухайн үеийн ханшаар 21 сая төгрөгийг шилжүүлсэн. Гэвч 2005 онд тус компанийн үйл ажиллагаа нь тодорхойгүй байсан учраас энэ компаниас гарсан.
"Оффшор данс эзэмшиж байгаа эсэх дээр хууль хяналтын байгууллагад хандана”
Хөрөнгө орлогын мэдүүлгийн тухай хууль 2007 оноос хэрэгжиж эхэлсэн учраас 2005 онд гарсан компанийхаа тухай, үүнтэй холбоотой хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг мэдүүлэх боломжгүй байсан. Хууль мөрдөгдөж эхэлсэн цагаас хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ шударгаар мэдүүлсээр ирсэн. Би 1992 оноос "Алтай трейдинг" ХХК-ийг байгуулсан.
"Миний хувьд хувьцаа худалдаж авсан, хувьцаагаа зарсан. Хувьцааны худалдаа хийх үйл ажиллагаа л явуулсан"
Энэ компани хэд хэдэн удаа Улсын шилдэг татвар төлөгч компаниар шалгарч байсан. Миний хувьд хувьцаа худалдаж авсан, хувьцаагаа зарсан. Хувьцааны худалдаа хийх үйл ажиллагаа л явуулсан.
Тэрнээс биш оффшор компанитай ямар ч холбоогүй.Оффшор данс эзэмшиж байгаа эсэх дээр хууль хяналтын байгууллагад хандана” хэмээн мэдэгдэж байсан билээ.
"Сү.Батболдтой холбогдсон Багамын арлуудын оффшор данс нь цаг хугацааны хувьд түүнийг Засгийн газрын гишүүн болохоос өмнөх явдал"
"Сү.Батболдын Багамын арлууд дахь оффшор данс түүнийг Засгийн газрын гишүүн болохоос өмнөх хэрэг"
Тэгвэл өнөөдөр өглөө Олон улсын Эрэн сурвалжлах сэтгүүлчдийн консорциум Панамын материалуудыг ил болгосноос хойш дөрвөн сарын дараа Багамын арлуудад бүртгэлтэй оффшор данстай компаниудын баримтыг олж авснаа мэдэгдээд байна.
Уг мэдээлэлд ч мөн Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан, УИХ-ын гишүүн Сү.Батболдын нэр багтсан байна. Гэхдээ ICIJ-ийн нээлттэй системд Монгол Улсын нэрээр хайлт хийхэд илэрц одоогоор гарахгүй байгаа юм. Харин The Guardian сонинд олон улсад алдартай онцлох компани, улстөрчдийн нэрс байгааг дурьдсаны дотор Сү.Батболдын нэр байжээ.
Тодруулбал, “Багамын баримтуудад илэрсэн оффшор хаягуудын нэг нь Монголын алтны компанийнх бөгөөд түүний захирал нь Сүхбаатарын Батболд” гэжээ.
Гэхдээ Сү.Батболдтой холбогдсон Багамын арлуудын оффшор данс нь цаг хугацааны хувьд түүнийг Засгийн газрын гишүүн болохоос өмнөх явдал байсныг мөн дурдсан байна. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан, УИХ-ын гишүүн Сү.Батболд Багамын баримтанд 1997-2000 оны хооронд “Boroo Mongolia Mining Corporation Limited” нэр дээр бүртгэлтэй байсан. Гэхдээ энэ үед Сү.Батболд Засгийн газрын гишүүн байгаагүй. Харин тус компанийн захирлаар ажиллаж байжээ. Багамын арлуудад бүртгэлтэй компанийн бүртгэлээс түүний нэрийг хайхад гарч ирэхгүй. Тэрээр хэдэд жилийн өмнө Багамын баримттай холбоотой нийтэд мэдээлэл хийхдээ Boroo Mongolia Mining Corporation Limited компани Монгол Улсын хуулийн дагуу байгуулагдсан, үйл ажиллагаагаа олон нийтэд ил тод байдлаар явуулдаг хэмээн мэдэгдэж байжээ. УИХ-ын гишүүн Сү.Батболд Багамын мариалд нэр нь холбогдсон тухай байр сууриа одоогоор илэрхийлээгүй байна.
Оффшор данс гэж юу вэ
Оффшор /offshore/ гэдэг нь англиар “эргийн гадна”, “хилийн гадна” гэсэн утгатай үг. Энэ нь татвараас зайлсхийж, харилцагчийнхаа их хэмжээний мөнгийг хадгалахын тулд банкуудын үзүүлдэг үйлчилгээ юм. Оффшор бүсийн бизнесийн тухайд тухайн компанийн эзэн заавал тэрхүү бүс нутагтаа амьдардаггүй ч бизнес эрхлэхийг хэлдэг. Учир нь, тэнд татвар маш бага буюу огт байдаггүй, мөн нууцлал маш өндөр, төрийн хүнд суртал гэж үгүй. Тийм учраас дэлхийн улс орны томоохон бизнес эрхлэгчид, улс төрийн салбарынхан болон гэмт хэрэг, хар тамхины бүлэглэлийнхэн энэхүү оффшорын бүс нутгийг ихээр сонирхдог.
Тэнд татварын дарамтаас зугтсан бизнесмэнүүд компаниа байгуулан бүртгүүлж, үйл ажиллагаа явуулдаг. Мөн улстөрчид оффшорын бүсэд нуугдан бизнес хийн мөнгөө эргэлдүүлдэг. Түүнчлэн оффшор нь татвараас зайслхийн, мөнгө угааж, зэвсгийн наймаа, алан хядагчдын мөнгөө эргэлдүүлж санхүүгийн үйл ажиллагаанд оролцох томоохон талбар болдог аж.
Оффшор данстай хүн бүхэн хууль зөрчигч үү
Оффшор данс, оффшор компанийн тухайд бизнесийн эрх зүйн үүднээс хууль бус гэж үздэггүй. Учир нь тэнд компаниуд хууль ёсны дагуу байгуулагдан бүртгэгддэг. Дэлхийн татварын системд албан ёсоор хамгийн бага хэмжээний хураамж тогтмол төлж, бизнес эрхлэх боломжтой бүс хэмээн зарлагддаг. Өөрөөр хэлбэл, оффшор компаниудын тухайд өөрийн улсдаа төлж буй татвараа багасган ашгаа нэмэгдүүлэхийн тулд оффшор бүсэд давхар үйл ажиллагаа явуулдаг байна.
Улстөрчид яагаад оффшор данс эзэмшиж болохгүй вэ
Улстөрчид оффшорын бүсэд нуугдан бизнес хийн мөнгөө эргэлдүүлдэг. Хамгийн гол нь энэхүү үйл ажиллагаанд улстөрчид, улс орнуудын төрийн тэргүүн, Ерөнхий сайд, парламентын гишүүд холбогдож болохгүй. Учир нь, тэд бол улс орныхоо өмнө хариуцлага хүлээж, улс орныхоо төлөө зүтгэх ёстой хүмүүс.
Улстөрчид ард түмний татварын мөнгөөр цалинждаг, ард түмнээс итгэл хүлээсэн хүмүүс. Гэтэл улс орныхоо, татварын төлөгчдийн мөнгийг оффшор бүсэд эргэлдүүлж, ашиг хийх нь ёс зүйн талаасаа хэрхэвч байж болохгүй зүйл хэмээн шинжээчид хэлдэг.
Өнөөдөр Белиз, Багамын арал, Хонконг, Люксембург, Швейцарь зэрэг 50 гаруй улс, оронд оффшор банк ажилладаг юм байна.
Монгол Улс дахь оффшор дансны хуулийн зохицуулалт
Монгол Улсад оффшор данстай холбоотой хууль эрх зүйн орчин өнөөг хүртэл хараахан бүрэлдэн тогтоогүй. Өмнө нь нэр бүхий хууль тогтоогчид энэ асуудлаар хуулийн төсөл өргөн барьж байсан ч хүчингүй болж байсан юм. Харин өнгөрсөн тавдугаар сард Монголын нөлөө бүхий улстөрчид, бизнесийн төлөөллүүдийн оффшор буюу нууц хөрөнгөний тухай мэдээлэл цацагдах болсноор өмнө нь яригдаад өнгөрч байсан оффшор дансны тухай хуулийг батлуулахаар яригдаж байна.
Монгол Улсын Хууль зүй, Дотоод хэргийн Дэд сайд Б.Энхбаярын мэдээлснээр тус хууль батлагдсанаар гурван сарын дотор оффшор бүст данстай, мөнгө байршуулсан эсвэл хуулийн этгээд байгуулсан өндөр албан тушаалтан болон төрийн албан хаагч түүнийгээ мэдэгдэж татгалзах ёстой. Харин хаасан мөнгөө Монгол Улсдаа оруулж ирэх шаардлагатай. Түүнчлэн түүнд нь ямар нэгэн хуулийн хариуцлага хүлээлгэхгүй байхаар тусгасан байна. Уг хууль батлагдсаны дараа бизнес эрхэлж байгаа хүмүүс оффшор мөнгө байршуулах нь хууль ёсны дагуу болж хувирах аж. Тиймээс ямар нэгэн хуулийн хариуцлага ярихгүй. Харин улстөрчид, төрийн албан хаагчид хууль бус болж хувирна гэдгийг ялгаснаар оффшор данстай хүн бүхэн хууль зөрчигч бус гэдгийг олон нийтэд таниулж өгөх аж.
